Τα όρια της ελευθερίας

Γράφει ο Απόστολος Πουτουλούδης 

Πρόσφατα έβλεπα ένα φίλμ, όπου μια καταπιεσμένη ψυχολογικά γυναίκα δυσκολευόταν να ξεφύγει από μια κοινότητα που “περιόριζε” την ελευθερία της, άρα και τις επιλογές της. Τι θα έπρεπε να κάνει? Να συνεχίσει να ζεί και να αποδέχεται τους εθιμικούς νόμους, το πεπρωμένο της ή να διαλέξει τον δρόμο της ελευθερίας? Προσωπικά θα έλεγα το δεύτερο! Υπάρχουν άνθρωποι, που για διάφορους λόγους, δεν μπορούν να ξεφύγουν από διάφορες καταστάσεις και εγκλωβίζονται σε μια κοινωνία και στα θέλω της. Όσοι μπορέσουν να ξεφύγουν ίσως να βρούν όσα επιθυμούν, ίσως να πετύχουν όσα ονειρεύονται, ίσως και όχι! Η διαδρομή ποτέ δεν είναι εύκολη, αλλά είναι η μόνη που σε απελευθερώνει, η μόνη που σε λυτρώνει.
Οι δυτικές κοινωνίες, με όλα τα προβλήματα και με αρκετά ακόμη άλυτα ζητήματα, αφήνουν για όσους θέλουν και κυρίως σε όσους κατοικούν στα δικά τους γεωγραφικά όρια, αρκετά ανοιχτά παράθυρα επιλογής, αυτοδιάθεσης και ελευθερίας. Τι γίνεται όμως στις λεγόμενες κλειστές κοινωνίες ή στις εμπόλεμες και φτωχές χώρες που καθημερινά βιάζονται τα ατομικά δικαιώματα του ανθρώπου, για να έρθουμε και στο θέμα μας, όπως είναι η ελευθερία και η αξιοπρέπεια ή όσες πλήττονται από τις κλιματικές αλλαγές?
Εσείς τι θα κάνατε στην θέση τους, αν ήσασταν παγιδευμένοι σε ένα τραγικό αδιέξοδο? 

Όλα τα κράτη σύμφωνα με τις γνωστές διακηρύξεις πρέπει να σέβονται και να προστατεύουν τα ανθρώπινα δικαιώματα και να να υιοθετούν ανθρωπιστικές πολιτικές συνεργασίας και κοινής δράσης. Εύκολο να το λες, δύσκολο να το εφαρμόζεις, όταν έχεις να κάνεις με τεράστιες διαφορετικές αντιλήψεις περί δημοκρατίας, συνεργασίας, αλληλεγύης και ταυτόχρονα, οι ανεξέλεγκτες προσφυγικές ροές να δημιουργούν ένα χάος, ιδίως στην χώρα μας που δεν έχει και τις κατάλληλες δομές φιλοξενίας.
Αν και γνωρίζουμε πως αναπτύχθηκαν πολλά κράτη εντός Ε.Ε, πως συγκέντρωσαν πόρους και πως εκμεταλλεύτηκαν άλλους λαούς, πρέπει να καταλάβουμε πως στην φιλελεύθερη δημοκρατία υπάρχουν όρια, πως δεν υπάρχει απεριόριστη ελευθερία. Η ελευθερία είναι αναγκασμένη να υποταχθεί σε περιορισμούς, σε κανόνες, σε συμβιβασμούς, στα συλλογικά ΄΄θέλω΄΄ της κοινωνίας (λαϊκή κυριαρχία), χωρίς όμως να παραβιάζονται οι αρχές της προστασίας των δικαιωμάτων. Γι΄αυτό άλλωστε υπάρχει το σύνταγμα που προστατεύει τα δικαιώματα έναντι παραβατικών συμπεριφορών. Οι περιορισμοί δεν σημαίνουν διακρίσεις, αλλά μια ομαλή λειτουργία της δημοκρατίας, σημαίνει ασφάλεια για τους κατοίκους ή τους φιλοξενούμενους, των όσων τέλος πάντων μετά κόπων και βασάνων κατακτήθηκαν στην πορεία του χρόνου. Κάπως έτσι θα έπρεπε να γίνεται στις φιλελεύθερες δημοκρατίες αν θέλουμε να υπάρχει ισορροπία σε μια κοινωνία χωρίς εντάσεις.
Αλλά και πάλι, υπάρχουν τόσες αντιθέσεις στα όρια της ελευθερίας που είναι δύσκολο να δώσεις μια σαφή απάντηση. 

όταν δεν υπάρχουν επιλογές..

«Τίποτα δεν είναι πάνω από τον άνθρωπο και κανένας άνθρωπος δεν είναι κάτω από άλλον». Είναι από τις βασικές αρχές της σύγχρονης ανθρωπιστικής σκέψης για να συνεχίσουμε ονειρευόμαστε κοινωνίες ελεύθερες, δημοκρατικές. 

Ανοιχτή κοινωνία δεν σημαίνει μόνο ελευθερία, σημαίνει ταυτόχρονα και διαφύλαξη της ελευθερίας, με επιλογές που ίσως δεν είναι συμβατές σε κάποιους που θεωρούν πως μπορούν να συμπεριφέρονται όπως εκείνοι ορίζουν. Όπως συχνά λέμε, απέναντι μας μας θα βρεθούν όσοι προσπαθούν να δημιουργήσουν πολιτισμικά γκέτο, όσοι απαξιώνουν τις ανθρώπινες έννοιες και δεν σέβονται τους νόμους. 

Πολλές φορές μιλάμε για σύνορα, διαχωριστικές γραμμές, όρια. Πολλές φορές αναρωτιόμαστε αν θα ήταν εφικτό να ζούμε χωρίς σύνορα, αν πραγματικά τα χρειαζόμαστε?  Όπως λέει ο φιλόσοφος Konrad Paul Liessmann, το πρόβλημα δεν είναι το όριο, αλλά αν αυτό το όριο είναι σημαντικό και απαραίτητο σε αυτό το σημείο.Τίποτα δεν θα ήταν αντιληπτό χωρίς όρια. 

Αν για για ορισμένους ελευθερία σημαίνει αυθαιρεσία, παράλογες αξιώσεις, πως είναι δυνατόν να δημιουργήσουμε μαζί? Τα όρια είναι οι κανόνες της ελευθερίας για αμοιβαία συνύπαρξη.

ΥΓ. Είναι πλήγμα για την δημοκρατία η αναβίωση φασιστικών- ναζιστικών μορφωμάτων, να παρουσιάζονται ως σωτήρες, ως οι άνθρωποι που δίνουν λύσεις στα καθημερινά μας προβλήματα. Είναι πλήγμα για τον ισλαμικό κόσμο να επικρατεί το ριζοσπαστικό Ισλάμ..
Καταδικάζουμε κάθε πολιτική-θρησκευτική πεποίθηση - πρακτική που απαξιώνει τα ανθρώπινα δικαιώματα.Είμαστε αντίθετοι στους φανατικούς και τους παράφρονες, απ΄ όπου και αν προέρχονται.